กล่าวต้อนรับและเปิดการประชุม

โดย รศ.จักรพันธ์ วิลาสินีกุล รักษาการเเทนผู้อำนวยการศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

กล่าวต้อนรับและเปิดการประชุม | ประชุมวิชาการมานุษยวิทยา 68 หัวข้อ พหุปฏิสัมพันธ์ มนุษย์กับสิ่งไม่ใช่มนุษย์ Interactive Pluralism: Human-Nonhuman

โลกที่ดำรงอยู่ เปลี่ยนแปลง และเหลื่อมซ้อนกันของมนุษย์และสิ่งไม่ใช่มนุษย์ เป็นความท้าทายต่อการพัฒนาและแก้ไขชีวิตให้ดีขึ้นในบริบทที่เต็มไปด้วยความรับผิดชอบต่อสังคมและโลก การตระหนักถึงการมีอยู่ของสิ่งอื่นทั้งวัตถุ สภาพแวดล้อม และสิ่งมีชีวิตสายพันธุ์อื่น จำเป็นต้องเห็นปฏิสัมพันธ์ที่เกิดขึ้นในสถานการณ์ต่าง ๆ เพื่อทบทวนตรวจสอบสถานะและการกระทำของมนุษย์ที่มีต่อสิ่งอื่น ขณะเดียวกันเพื่อตั้งคำถามว่าปฏิสัมพันธ์ที่เกิดขึ้นนั้นวางอยู่บนโลกทัศน์และระบอบอำนาจแบบไหน มนุษย์สามารถตัดสินใจในเชิงศีลธรรมที่ปรากฏอยู่ในความสัมพันธ์ที่หลากหลายได้อย่างไร ภายใต้การพัฒนาของรัฐและแนวโน้มของการผูกขาดเชิงเศรษฐกิจและการเมืองในระดับโลก มนุษย์กระทำต่อสิ่งไม่ใช่มนุษย์ในรูปแบบใด ผลกระทบจากการกระทำนั้นเป็นอย่างไร ใครและสิ่งใดบ้างที่เป็นกลไกของการสร้าง รื้อทำลาย และฟื้นฟูโลก

 ในปีนี้ การประชุมวิชาการมานุษยวิทยา 68 ได้เชิญชวนนักวิชาการเข้าร่วมอภิปรายโดยสอดคล้องกับหัวข้อการประชุม โดยมีประเด็นย่อยดังต่อไปนี้

• การซึมผ่านและการบรรจบกันของมนุษย์กับสิ่งอื่น (permeability & intersectionality)  อภิปรายเกี่ยวกับประสบการณ์ ปฏิบัติการ ปฏิสัมพันธ์ที่มนุษย์มีต่อสิ่งอื่นที่มิใช่มนุษย์ และทำให้เกิดการสลายเส้นแบ่ง และความคลุมเครือของสิ่งที่เชื่อมต่อ ซึมผ่าน และบรรจบกัน ทำให้เกิดสภาวะที่ต่างไปจากบรรทัดฐานที่คุ้นชิน ทำให้เห็นการสถาปนาความจริงแบบใหม่
• ข้อสงสัยและความคลุมเครือเกี่ยวกับอัตตาณัติและอำนาจกระทำการ (autonomy & agency)  อภิปรายให้เห็นความผันผวนปรวนแปร และความไม่คงที่ของตัวตนของผู้กระทำการ ความหมายและคุณค่าเกี่ยวกับอำนาจในตัวของมนุษย์และสิ่งไม่ใช่มนุษย์ที่ไม่เป็นไปตามกฎระเบียบที่เคยชื่อถือกันมา รวมถึงการมีตัวตนในรูปแบบใหม่ที่ไม่มีฟอร์มที่ชัดเจน
• การแปรสภาพและความรีบเร่งของเทคโนโลยี (transformation & immediacy) อภิปรายให้เห็นพลังอำนาจของดิจิทัล ปัญญาประดิษฐ์ เทคโนโลยีอัจฉริยะ ที่ถูกใช้ในพรมแดนสังคม และกลายเป็นความแปลกแยก ความเร่งรีบ ความปั่นป่วนวุ่นวาย ความไร้ระเบียบ ทำให้เกิดความเพ้อฝัน จินตนาการ และการตกเป็นเหยื่อในเวลาเดียวกัน
• ปฏิสัมพันธ์กับความรับผิดชอบ (accountability) อภิปรายให้เห็นว่าปฏิสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์และสิ่งไม่ใช่มนุษย์ ทำให้เห็นรูปแบบเชิงศีลธรรม จริยธรรม ความรับผิดชอบ และความขัดแย้งที่เปลี่ยนไป มนุษย์มิได้เป็นผู้กำหนดความถูกต้องดีงาม แต่เกี่ยวข้องกับเงื่อนไขที่ซับซ้อนที่มนุษย์กระทำต่อสิ่งอื่น เช่น ระบบนิเวศ สิ่งแวดล้อม ฯลฯ
• การสูญเสียการควบคุม (lost control) อภิปรายให้เห็นว่าปฏิสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์และสิ่งไม่ใช่มนุษย์ มีความไม่เท่าเทียมเชิงอำนาจเกิดขึ้น และอำนาจแอบแฝงและอำพรางตนเองอยู่ในกลไกที่ซับซ้อนของการเมือง เศรษฐกิจ และการพัฒนา รวมถึงมนุษย์มิใช่ผู้ควบคุมโลกทางวัตถุอีกต่อไป แต่สิ่งที่มิใช่มนุษย์กลายเป็นผู้กระทำที่มีบทบาทสำคัญต่อการดำรงอยู่ของสังคมและโลก เช่น ภัยพิบัติ และโรคอุบัติใหม่
• ความเปราะบางและความอ่อนแอ (fragility and vulnerability) อภิปรายเกี่ยวกับมิติอารมณ์ ผัสสะ และสุนทรียะที่เกิดขึ้นในปฏิสัมพันธ์และการหลอมรวมระหว่างมนุษย์และสิ่งไม่ใช่มนุษย์ ชี้ให้เห็นตัวละครใหม่ ๆ ที่สร้างความอ่อนไหว ความเปราะบาง และความอ่อนแอให้กับรูปแบบของการมีชีวิตที่ต่างไปจากเดิม

กล่าวต้อนรับและเปิดการประชุมโดย

รศ.จักรพันธ์ วิลาสินีกุล รักษาการเเทนผู้อำนวยการศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

วันที่ 7 กรกฎาคม 2568 เวลา 9.00-9.15 น. ณ หอประชุม ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)